VISOK KRVNI PRITISAK

Povišen krvni pritisak je najčešće od svih kardiovaskularnih oboljenja i jedno od onih na koje se najlakše može preventivno djelovati. Jednostavnim faktorima kao što su vođenje računa o tjelesnoj težini, ishrani i stresu, možete dramatično da smanjite rizik da se kod vas razvije ovaj uobičajen i potencijalno smrtonosan problem. Pored toga, postoji nekoliko dodataka koji su se pokazali kao pobjednici u ratu protiv visokog krvnog pritiska.

Takav pritisak je naročito podmukao, zato što se u ranoj fazi javlja tek nekoliko simptoma, kojih osobe sa visokim pritiskom uglavnom uopće nisu svjesne. Kada je riječ o visokom krvnom pritisku, niko ne može da bude blažen u svom neznanju. Ukoliko se ne liječi, ovo oboljenje, koje počinje kao sasvim benigno, vodi do infarkta, moždanog udara, poremećaja bubrega i arterioskleroze.

Krvni pritisak je pritisak, ili tenzija, krvi u arterijama cirkulatornog sistema. Neprestano pumpanje krvi od strane srca uzrokuje njen protok od velikih ka manjim arterijama. Da bi krv stalno cirkulisala kroz organizam, arterije moraju da se stežu i šire. Stezanjem (kontrakcijama) manjih arterija povećava se otpor protoku krvi, dok se širenjem postiže suprotan efekat. Stezanjem i širenjem arterija reguliše se stepen protoka krvi iz srca kroz cirkulatorni sistem. Kada se desi da unutrašnjost arterije ostane stegnuta, dolazi do stvaranja stanja hipertenzije, odnosno visokog krvnog pritiska.

Arterijski krvni pritisak se bilježi kao sistolni pritisak kroz dijastolni pritisak. Sistolni pritisak je maksimalni krvni pritisak koji se javlja za vrijeme kontrakcije srca, dijastolni pritisak je minimalni pritisak koji se javlja u periodu mirovanja srca.

Postoje mnoge kontroverze o tome šta je to normalan, a šta povišen krvni pritisak. Naučnici su utvrdili da nema idealnog krvnog pritiska koji odgovara svakome. Umjesto toga, odredili su skalu prihvatljivog krvnog pritiska, radije nego da stave neki određeni broj kao nepromjenljivu vrijednost.

Zvanična definicija povišenog krvnog pritiska jeste očitavanje iznad 140/90. Posljednjih godina, međutim, mnogi ljekari su došli do uvjerenja da je to previsoko i da bi, čak, dijastolno (donji broj) očitavanje iznad osamdeset trebalo da se smatra pretjerano visokim.

Šta je to tako loše u visokom krvnom pritisku? Kada je pritisak suviše visok, srce mora da radi više nego što je to normalno da bi upumpalo dovoljno krvi i kisika u tjelesne organe i tkiva, a to znači veliko naprezanje i za srce i za arterije. Uslijed tog naprezanja, srce se uvećava, a arterije postaju pune ožiljaka, stvrdnute, sužene i manje elastične. Ukoliko tjelesni organi ne dobiju dovoljno kisika i hranljivih sastojaka, ne mogu pravilno da funkcionišu. Tu je, zatim, i rizik od zaglavljivanja ugruška krvi u suženoj arteriji, što može da izazove srčani napad ili moždani udar.

Hipertenzija možda zaista jeste jedan od najčešćih medicinskih problema, ali njeni uzroci još uvijek predstavljaju priličnu misteriju. U stvari, čak kod 90 procenata pacijenata sa hipertenzijom ne može da se identifikuje osnovni uzrok. To se onda naziva primarnom hipertenzijom. Znamo da faktori kao što su ishrana, stres i gojaznost mogu da utiču na krvni pritisak osoba koje su inače potpuno zdrave. Manji broj ljudi ima sekundarnu hipertenziju, koja je uslovljena nekim specifičnim problemom. Među neke od uzroka sekundarne hipertenzije spadaju oboljenja bubrega ili nadbubrežne žlijezde, sužavanje arterije koja snabdijeva bubreg krvlju, urođeno suženje aorte i upotreba kontraceptivnih pilula.

Izgleda da ishrana ima jednu od uloga u regulisanju krvnog pritiska. Kod nekih osoba, pretjerano unošenje soli može da povisi krvni pritisak: da bi organizam normalno funkcionisao, mora da bude postignut normalan odnos vode i soli. Što više soli unosite, zadržavate sve više vode, čime se povećava količina tečnosti koja cirkuliše kroz organizam. Ta dodatna tečnost predstavlja dodatni napor za arterije i srce, a može i da poveća krvni pritisak. Uglavnom je jednostavno smanjenje unosa soli dovoljno da snizi krvni pritisak.

Postoje gomile lijekova za držanje visokog pritiska pod kontrolom koji i se dobijaju na recept. Među njih spadaju i diurerici, koji smanjuju količinu tečnosti u organizmu. Skoro svi oni su djelotvorni, ali skoro svi imaju i sporedne efekte, koji se kreću od osjećanja umora i depresije, do impotencije. Kod većine ljudi, kombiniranjem ishrane i prirodnih dodataka, potreba za lijekovima može da se eliminira ili, bar, uveliko smanji.

Minerali

Kalcij — Kalcij je najpoznatiji kao mineral koji održava zdravlje i snagu naših kostiju i zuba, ali možda uskoro postane slavan i kao mineral koji snižava krvni pritisak. Više od osamdeset provedenih ispitivanja je pokazalo da dodaci kalcija pomažu u snižavanju krvnog pritiska kod nekih osoba kod kojih je on, inače, povišen. Međutim, nova ispitivanja navode na pomisao da kalcij može također da bude od pomoći u prevenciji visokog krvnog pritiska.

Istraživači sa Medicinske Škole Univerziteta južne Kalifornije u Los Anđelesu proučavali su više od 6600 muškaraca i žena tokom perioda od trinaest godina. Nitko od ispitanika nije patio od visokog krvnog pritiska kada je studija započeta, ali za vrijeme trajanja studije kod mnogih se razvio visok pritisak. Vršena su mjerenja konzumacije kalcija, zasnovana na upitnicima o ishrani. Istraživači su otkrili da osobe koje konzumiraju bar 1 g kalcija na dan (1000 mg) smanjuju time kod sebe rizik od pojave visokog krvnog pritiska za oko 12 procenata.

Još je uzbudljivija činjenica da osobe mlade od četrdeset godina koje konzumiraju 1000 mg kalcija dnevno, smanjuju kod sebe taj rizik za 25 procenata. Među osobama mladim od četrdeset godina, sa tjelesnom težinom u granicama normale i umjerenim navikama u konzumiranju alkohola, pad procenta rizika je još izraženiji: te su osobe smanjile sopstveni rizik od pojave visokog krvnog pritiska za gotovo 40 procenata. (Mada umjereno konzumiranje alkohola ima blagotvoran utjecaj na krvni pritisak, više od dva pića dnevno može da ima upravo suprotno djelovanje, odnosno, da podiže krvni pritisak.) Ova studija navodi na pomisao da kalcij, ako počne dovoljno rano da se uzima, uz ostale razumne i zdrave životne navike može da bude moćna sila koja održava pritisak u okviru normale. Ova nova studija također potvrđuje i rezultate prijašnjih istraživanja, pokazujući da dodaci kalcija sprečavaju pojavu preeklampsije, vrste visokog pritiska koja može da se razvije za vrijeme trudnoće.

Kalij — Kalij pruža izvanrednu zaštitu od povišenja krvnog pritiska. Ovaj mineral je član grupe hranljivih materija zvanih elektroliti, koji regulišu ravnotežu tečnosti u organizmu, otkucaje srca, kao i električne impulse koje stvaraju nervi i ćelije mišića. Ima nekoliko načina na koje kalij doprinosi održavanju dobrog krvnog pritiska. Prije svega, on je prirodno diuretičko sredstvo. Diuretici smanjuju količinu tečnosti u organizmu i na taj način, pošto količina tečnosti koja treba da se „propumpa” kroz srce postaje manja, srce i krvni sudovi se manje naprežu i krvni pritisak opada. Zatim, kalij inhibira djelovanje specifičnih enzima i hormona koji izazivaju rast krvnog pritiska. Njegovo treće blagotvorno djelovanje ogleda se u opuŠtanju mišića koji oblažu zidove krvnih sudova, koji na taj način stvaraju manji otpor protoku krvi i snižavaju krvni pritisak.

Idealno bi bilo kada bismo unosili više kalija a manje natrija. Uzevši u obzir da stanovnici Sjeverne Amerike konzumiraju čak 18.000 mg natrija u odnosu na neznatnih 1500 mg kalija, lako je shvatiti da ta ogromna količina natrija i to malo kalija imaju sasvim suprotan efekat na krvni pritisak.

Kalij može da pomogne i osobama koje već uzimaju lijekove za hipertenziju. Zaključak jednog ispitivanja provedenog na Univerzitetu u Napulju (Italija) glasi da je povećanje konzumiranja kalija putem ishrane prirodnim namirnicama djelotvoran način za smanjenje potrebe za lijekovima koji snižavaju krvni pritisak. Među namirnice bogate kalijem spadaju banane, sušene kajsije, krompir, sok od pomorandže, karfiol, bundeva i obično djelomično obrano kiselo mlijeko.

Magnezij — Tokom jednog nedavnog ispitivanja rađenog u Holandiji, devedeset jedna žena, starosti od srednjih godina pa naviše, sa blago povišenim krvnim pritiskom, liječena je isključivo magnezijem. Rezultati: šest mjeseci uzimanja dodataka magnezija smanjilo je sistolni pritisak prosječno za 2,7 posto, a dijastolni prosječno za 3,4 posto. Prirodni izvori magnezija su grah, smeđi pirinač i ostale žitarice, kukuruzne kokice, koštunjavi plodovi, spanać, prokelj, grašak, kukuruz, duguljaste jesenje bundeve, bijeli i slatki krompir, riba i obrano mlijeko.